Mae ein blog yn amlinellu'r heriau sy'n wynebu gwasanaethau Gofal Heb ei Drefnu ar hyn o bryd, yr effaith y mae hyn yn ei chael ar gleifion a staff, a chamau gweithredu sy'n cael eu rhoi ar waith i fynd i'r afael â'r problemau.

Mae gofal heb ei drefnu yn derm a ddefnyddir i ddisgrifio unrhyw ymyriad gofal iechyd heb ei gynllunio, brys neu argyfwng, ac mae'n cyfeirio at ofal y mae angen ei ddarparu'n gyflym neu mewn rhai achosion ar unwaith.

Ar hyn o bryd, mae'r system gofal heb ei drefnu yng Nghymru yn wynebu pwysau na welwyd mo'i thebyg o'r blaen. Mae adrannau damweiniau ac achosion brys yn ei chael hi'n anodd ymdopi, gyda chleifion yn wynebu amseroedd aros hir ac anghyfforddus yn aml, cyn y gellir eu trin neu eu derbyn i ward.  

Gall lawer o gleifion y mae arnynt angen ambiwlans brys wynebu amseroedd aros hir iawn. Ledled Cymru gyfan, nid yw'r targed ar gyfer ymateb i'r galwadau 999 mwyaf difrifol sy'n bygwth bywyd wedi'i gyrraedd ers mis Gorffennaf 2020. Mae gallu'r gwasanaeth ambiwlans i ymateb i alwad frys yn cael ei lesteirio'n ddifrifol gan fod llawer o'i gerbydau'n gorfod aros yn hir y tu allan i adrannau damweiniau ac achosion brys cyn y gallant drosglwyddo eu cleifion. Ym mis Chwefror 2022 collwyd yr hyn sy'n cyfateb i 827 awr y dydd o amser ambiwlans i 'oedi wrth drosglwyddo cleifion'.

Mae'r pwysau hyn yn rhoi straen enfawr ar staff sy'n gweithio mewn gwasanaethau gofal heb ei drefnu ac yn creu risgiau sylweddol i gleifion. 

Mae llawer o ffactorau'n cyfuno i greu'r pwysau hyn, gan gynnwys:

• Galw cynyddol am wasanaethau gofal brys, wedi'u gyrru'n rhannol gan salwch sy'n gysylltiedig â COVID,
• Heriau o ran y gweithlu, wedi'u dwysáu gan lefelau uwch na'r arfer o absenoldeb oherwydd salwch,
• Oedi wrth ryddhau cleifion sy'n ffit yn feddygol o'r ysbyty gydag effeithiau canlyniadol ar lif cleifion brys o'r adran damweiniau ac achosion brys i ward,  
• Nid yw cleifion bob amser yn mynd at y gofal mwyaf priodol ar gyfer eu hanghenion. 

Er bod y pandemig yn sicr wedi creu cyfres newydd o bwysau ar wasanaethau, mae rheoli'r galw am ofal heb ei drefnu wedi bod yn her ers blynyddoedd lawer. Nid yw'r targed o dderbyn neu ryddhau 95% o gleifion adrannau damweiniau ac achosion brys o fewn pedair awr wedi'i gyrraedd am y pedair blynedd cyn y pandemig ac roedd perfformiad wedi bod yn dirywio'n gyson. Yn yr un modd, mae amser ymateb ambiwlansys ar gyfer galwadau 999 difrifol ond nad ydynt yn bygwth bywyd wedi bod yn cynyddu ers 2017. 

Mae nifer o adolygiadau a mentrau polisi wedi'u lansio dros y blynyddoedd i geisio mynd i'r afael â phroblemau'r system gofal heb ei drefnu. Nodwyd y diweddaraf o'r rhain mewn Datganiad Gweinidogol diweddar gan Lywodraeth Cymru: Chwe nod ar gyfer gofal brys a gofal mewn argyfwng. 

Yn ystod 2022, bydd Archwilio Cymru yn gwneud gwaith i asesu sut mae'r system yn ymateb i'r pwysau hyn yng nghyd-destun polisi newydd Llywodraeth Cymru. Bydd ein gwaith yn edrych yn benodol ar y camau sy'n cael eu cymryd i sicrhau bod cleifion yn cael eu rhyddhau'n brydlon ac yn ddiogel o'r ysbyty. Rydym hefyd yn bwriadu adolygu'r cynnydd sy'n cael ei wneud o ran rheoli'r galw am ofal heb ei drefnu drwy gyfeirio cleifion at wasanaethau sydd fwyaf priodol ar gyfer eu hanghenion.