Mae ein hadroddiad diweddaraf yn amlygu amryw feysydd ar gyfer gwella ar adeg pan fo Llywodraeth Cymru wedi bod yn ystyried newidiadau i gyfraith amgylcheddol.

Yn 2015, fe wnaeth Cynllun Gweithredu Adfer Natur (NRAP) Llywodraeth Cymru gydnabod bod Cymru ymhell o gyrraedd nodau bioamrywiaeth cenedlaethol a rhyngwladol. Mae data bellach yn dangos bod bywyd gwyllt yng Nghymru wedi lleihau 20% ar gyfartaledd rhwng 1994 a 2023. Ac roedd oddeutu 1 ymhob 6 rhywogaeth yng Nghymru mewn perygl o ddifodiant yn 2023.

Mae Deddf yr Amgylchedd (Cymru) 2016 yn amcanu at wrthdroi’r dirywiad mewn bioamrywiaeth. Ymhlith pethau eraill, mae’n gosod dyletswydd bioamrywiaeth a chydnerthedd ecosystemau estynedig ar awdurdodau cyhoeddus. Ers hynny mae’r Senedd wedi datgan argyfwng natur ac mae Llywodraeth Cymru wedi dweud y bydd yn gwreiddio ei hymateb i’r argyfwng hinsawdd a natur ym mhopeth a wna.

Fwy nag wyth mlynedd ers i’r ddyletswydd ddod i rym, canfuom fod bron hanner yr awdurdodau cyhoeddus a gwmpaswyd gan ein gwaith heb gydymffurfio â’r gofyniad i baratoi a hefyd cyhoeddi cynllun bioamrywiaeth. Ac mae dulliau cynllunio’n amrywio’n eang. Nid yw oddeutu chwarter yr awdurdodau cyhoeddus erioed wedi llunio adroddiad bioamrywiaeth, a hynny er bod Llywodraeth Cymru wedi darparu canllawiau adrodd a thempled dewisol.

Canfuom hefyd nad yw Llywodraeth Cymru wedi cydymffurfio â’i gofyniad cynllunio hi ei hun, nad yw’n gweithio’n effeithiol i fonitro’r modd y mae awdurdodau cyhoeddus yn cydymffurfio, a’i bod ar hyn o bryd yn methu ag asesu effaith gyffredinol y ddyletswydd ar ddirywiad bioamrywiaeth. Yn y cyfamser, mae gwendidau yn y Ddeddf a’i chanllawiau yn gadael eu cwmpas a’u bwriad yn agored i gael eu dehongli.

Mae ein hadroddiad yn cydnabod enghreifftiau o ymdrechion i integreiddio uchelgeisiau ar gyfer bioamrywiaeth a natur â pholisïau ehangach. Ac fe ddarparodd awdurdodau cyhoeddus adborth cadarnhaol ar agweddau ar arweinyddiaeth strategol genedlaethol. Mae Llywodraeth Cymru hefyd wedi darparu amryw ffrydiau ariannu sy’n cefnogi camau gweithredu ar fioamrywiaeth. Mae’r rhain yn cynnwys oddeutu £120 miliwn dros y blynyddoedd diwethaf ar gyfer y rhaglenni Lleoedd Lleol ar gyfer Natur a Rhwydweithiau Natur. Serch hynny, bu llawer llai o ffocws cenedlaethol ar fioamrywiaeth nag ar ddatgarboneiddio.

Rydym yn amlygu amryw feysydd ar gyfer gwella. Nid ymdriniwyd yn llawn â llawer o’r materion hyn ers iddynt gael eu hamlygu mewn gwerthusiad yn 2021. Maent yn cynnwys ansicrwydd ynghylch pa awdurdodau cyhoeddus a gwmpesir gan y ddyletswydd, a’r angen i gryfhau canllawiau a gwaith monitro Llywodraeth Cymru. Mae ein hargymhellion yn ymwneud yn bennaf â’r ddyletswydd gyfredol. Fodd bynnag, rydym yn cydnabod y bydd angen i Lywodraeth Cymru ystyried ei chamau gweithredu ochr yn ochr â’i chynigion i newid cyfraith amgylcheddol.